به
اعتقاد روان‌شناسان، مهم‌ترين دوران شكل گيري شخصيت كودك اززمان تولد تا
هفت سالگي اوست و اثرات اين دوران تا ساليان سال همچنان باقي مي‌ماند. كودك
از سال‌هاي نخستين زندگي، رفتارها، برخوردها، ارتباطات، اعمال و حركات
اعضاي خانواده بويژه والدين را اقتباس كرده و درصدد دروني ساختن آن
برمي‌آيد.
اين موضوع بتدريج جاي
خود را به همانندسازي با والد همجنس مي‌دهد و به اين طريق كودك رفتار جنس
خويش را از پدر يا مادر مي‌آموزد. بنابراين كوتاهي والدين در تربيت اصولي
كودك در اين دوران موجب سركشي، نافرماني، ناسازگاري و بروز هرگونه ضعف و
آسيب تربيتي در آينده كودك مي‌شود و بي‌ترديد ظهور اين ناهنجاري‌ها
نشان‌دهنده ناتواني والدين در تربيت صحيح فرزندان است.يكي از اين كوتاهي‌ها
بي‌توجهي والدين به باورهاي ديني و انجام رفتارهاي خارج از محدوده مجاز
شرعي است كه زمينه را براي ضربه‌زدن به شخصيت ديني كودك آماده كرده و او را
در بزرگسالي به فردي مخالف و حتي ستيزه‌جو با اركان ديني تبديل مي‌كند.
اكنون بسياري از
خانواده‌ها از وضع پوشش فرزندانشان راضي نيستند و اغلب نارضايتي خود را با
تحميل پوشش‌هاي افراطي به فرزندان خود نشان مي‌دهند و در مقابل هم با
پافشاري و مقاومت‌هاي خودسرانه فرزندان نسبت به اين امر الزام‌آور اسلامي
روبه‌رو مي‌شوند. اما بنا به گفته حجت‌الاسلام والمسلمين نصير عابديني،
كارشناس ارشد روان‌شناسي، مهم‌ترين دوران براي آشنا كردن فرزندان با مقوله
حجاب كودكي است. او با اشاره به اين‌كه چهار يا پنج سالگي بهترين زمان براي
آشنايي كودك با مفهوم حجاب است، مي‌گويد: هرچند حجاب از سن تكليف بر دختر
واجب مي‌شود، ولي بسيار منطقي به نظر مي‌رسد كه يك دختر 9 ساله به يكباره
نتواند باحجاب شود، بلكه بايد از سنين كودكي بسته به شرايط روحي، رواني،
عاطفي و همچنين خانوادگي به جذاب‌سازي حجاب در نظر دختر پرداخت و هر از
گاهي از او خواست چادر يا روسري را همچون ساير لباس‌ها تجربه كند. عابديني
به خانواده‌ها تاكيد مي‌كند از تحميل اجباري حجاب در سنين قبل از بلوغ به
فرزندان پرهيز كنيد، اما ترغيب و تشويق به آن را پشت گوش نيندازيد.
به گفته كارشناسان ديني،
براي پرداختن به مسأله حجاب كودكان، اولين قدم مقيد بودن بزرگ‌ترها به
رعايت پوشش اسلامي و حفظ اركان ديني است و تا زماني كه خانواده‌ها خود را
موظف به رعايت آن نكنند، نمي‌توانند براي آموزش فرزندان قدم مثبتي بردارند.
نماز خواندن، تلاوت قرآن، حفظ حجاب در برابر نامحرمان، معاشرت با
خانواده‌هاي متدين و مذهبي، جدا كردن اتاق و بستر خواب از كودكان، رعايت حد
و مرز پوشش و آرايش والدين در برابر فرزندان، شركت در محافل مذهبي در ايام
محرم و ماه رمضان و... از جمله مواردي است كه كودكان آينه‌وار از آن تقليد
و الگوبرداري مي‌كنند. روان‌شناسان با اعتقاد به اين‌كه كودك در خردسالي
نمي‌تواند با استدلال و برهان‌هاي منطقي موضوع مهمي چون حجاب را درك كند،
مي‌گويند آموزش حجاب بايد دوست‌داشتني و لذتبخش باشد، چراكه ارائه تحميلي،
سرد و خشك آن موجب عصيان، لجبازي و بي‌رغبتي كودك مي‌شود.
كودك زير 7 سال را به حال خود رها نكنيد
نصيرعابديني در پاسخ به اين پرسش كه در برخي
روايات اسلامي آمده است كه هفت سال اول زندگي كودك آزادي و بازي است و بر
اين اساس بسياري از خانواده‌ها به كودك آزادي بي‌حد و حصر، بدون كوچك‌ترين
محدوديتي داده و در كل نسبت به رفتارهاي نادرست و خلاف ادب او بي‌تفاوتند،
مي‌گويد: در برخي روايات اسلامي داريم كه «الولد سيد سبع سنين» يعني كودك
تا هفت سال حاكم است. اما خانواده‌ها بدانند كه اين حاكميت به معناي آزادي
كامل نيست و كودكان بايد در سنين سه تا شش سالگي با مفهوم عميق
مسئوليت‌پذيري البته با قواعد سهل‌گيرانه به‌همراه تشويق آشنا شوند. نظم
آموزي به كودكان در اين سنين بسيار اهميت دارد و بايد كودك را با قوانيني
كه در حد خودش وضع شده آشنا ساخت. اين قوانين هرچند اندك را بايد به‌صورت
آشكار و روشن بيان كرد. البته اين را بدانيد در هنگام آموزش، كودك را تحت
فشار قرار ندهيد يا كاري را كه از توانش خارج است به او نسپاريد.
از 6 سالگي آموزش نماز را شروع كنيد
اين روان‌شناس ادامه
مي‌دهد: همزمان كه بحث تاديب كودك از سه سالگي شروع مي‌شود، تمايل او به
بازي نيز پديدار مي‌گردد. در واقع بيشتر تجربه‌هايي كه كودك در زمينه‌هاي
مختلف در هفت سال اول زندگي كسب مي‌كند از طريق بازي است. حجت‌الاسلام
عابديني در قالب يك مثال توضيح مي‌دهد، بهترين لحظات زندگي امام حسن(ع)
وامام حسين (ع) زمان بازي ايشان با رسول اكرم(ص) يا پدر بزرگوارشان علي(ع)
در هنگام به سجده رفتن در حين نماز و سوار‌شدن بر پشت ايشان بوده است. اين
موضوع نشان مي‌دهد كه امام حسن(ع) و امام حسين(ع) در كنار بازي با نماز هم
آشنا مي‌شدند. عابديني به خانواده‌ها توصيه مي‌كند نماز را از پنج شش سالگي
در خلال بازي به فرزندانتان آموزش دهيد، چرا كه در اين سنين حس مذهبي كودك
بيدار شده و مي‌تواند نماز را بفهمد. وي تاكيد مي‌كند در اين مرحله، آموزش
چندان جدي نبوده و مواخذه‌اي هم در كار نيست. رفتارشناسان مي‌گويند بهترين
زمان براي القاي آموزه‌هاي ديني به كودك در زمان شادابي اوست. خواب‌آلودگي
و كسالت موجب اضطراب و مقاومت رواني كودك مي‌شود. همچنين آنان توصيه
مي‌كنند براي ترغيب كودك به نماز امكانات جذابي چون سجاده زيبا، تسبيح،
چادر، مقنعه و قبله‌نما عوامل موثري براي ترغيب به انجام آموزه‌هاي ديني
است.
عابديني با توجه به
بازي‌هاي رايانه‌اي آموزشي و قرآني كه امروزه دررده سني سه تا هفت سال در
اختيار كودك قرارداده مي‌شود، مي‌گويد: موافق بازي‌هاي رايانه‌اي نيستم؛
حال اين بازي‌ها محتواي قرآني داشته باشد يا غيرقرآني. چراكه كودك به
دستگاهي به نام رايانه سپرده مي‌شود كه بسيار آسيب‌زا به نظر مي‌رسد. در
واقع ما به نوعي بي‌دليل رايانه را وارد فضاي رواني كودك مي‌كنيم. كودك ما
شايد چند روز يا چند ماه بازي رايانه‌اي قرآني را انجام دهد، ولي بعد از
مدتي هزاران برنامه متفرقه سر و كله‌اش در ذهن كودك باز مي‌شود. رايانه‌ها
امروز همچون «اسب تروا» بي‌سر و صدا در حال فتح ذهن كودكان و نوجوانان ما
هستند و در كسري از دقيقه با مفاهيمي آشنا مي‌شوند كه تا پايان عمر قابليت
حذف ندارند. او بازي‌هايي چون كشتي گرفتن كودكان مثل كشتي گرفتن امام
حسن(ع) و امام حسين(ع) با يكديگر را براي تخليه انرژي‌هاي مازاد در گروه
بازي‌هاي مفيد مي‌داند و تاكيد مي‌كند كه در روايات امر به برگزاري مسابقه
بين كودكان توصيه شده است.
از 3 سالگي اجازه گرفتن را آموزش دهيد
حجت‌الاسلام والمسلمين
عابديني نكته مهم ديگري را كه آموزش آن در هفت سال اول زندگي كودك ضروري
است، اجازه گرفتن هنگام ورود به اتاق خصوصي والدين و جدا‌كردن بستر خواب
كودك از پدر و مادر عنوان مي‌كند و مي‌گويد: از همان زماني كه كودك به
اصطلاح عقل‌رس مي‌شود، يعني از حدود سه چهار سالگي بايد اتاق اختصاصي پدر و
مادر در ذهن كودك جا بيفتد. براي حساسيت زدايي اين موضوع، در ورودي اتاق
بايد در بيشتر مواقع حتي زماني كه كسي در آن نيست يا زمان‌هايي كه پدر و
مادر يا پدر به تنهايي در آن هست، بسته باشد. بايد از كودك خواست براي ورود
به اين اتاق در بزند و بعد از اجازه وارد شود.
به گفته آسيب‌شناسان، مشاهده روابط جنسي والدين از
سوي كودك، پايه‌اي براي ذهن او مي‌شود كه از حدود نوجواني كه غرايز او
بيدار مي‌شود به ياد آن صحنه‌ها يا شنيده‌ها بيفتد و آن شرايط براي او معني
دار و به آن امر راغب گردد.
منبع:جام جم
