روانشناسی مُدرن

از این آیه معلوم می‌شود که، تسلط افکار شیطان بر انسان تدریجی و لحظه به لحظه است نه دفعی و ناگهانی. تمایلات شیطانی، مقدماتی دارد که اسیران شهوت، کم‌کم در دامش گرفتار می‌آیند. زمزمه‌های دوستان ناباب، شرکت در محافل نامناسب، ترغیب تشویق آْلودگان، جملگی از عوامل تدریجی انحراف‌اند. شیطان، اول اندیشه گناه و نیات سوء خود را ماهرانه و پنهانی به قلب انسان القا می‌کند و کارهای زشت و پلید او را در نظرش زیبا جلوه می‌دهد و آوای خود را آرام آرام در گوش جانش سر می‌دهد، تا آن کسی را که آماده است به سراغ مطلوبش ببرد.
از آن جا که کار شیطان اغواگری و فریب است، باید زمینه‌ای مناسب برای نفوذ خویش داشته باشد. و این زمینه‌ها می‌تواند نقطه ضعف‌ها، حساسیت‌ها، محرومیت‌ها، عقده‌ها و به طور کلی صفات منفی باشد.
این کونه صفات، راه فعالیت و نفوذ قطعی را برای شیطان باز می‌گذارد و اسباب تسلط را برایش فراهم می‌آورد.
بنابراین، شهوات سرکش، خودخواهی‌ها، حب جاه و مقام، حب مال و منال، حسادت‌ها، رقابت‌ها، شهرت‌طلبی و افزون خواهی‌ها، عقده‌های حقارت و خودکم بینی‌ها، همگی از دام‌های خطرناک شیطان‌اند. هر کس راه این امراض روانی را ببندد، به دام شیطان نخواهد افتاد.
وسوسه‌های تدریجی شیطان، همانند میکرب‌های بیماری‌زا هستند که در همه جا وجود دارند. اما از نظر ابتلا، تنها آن گروه را مبتلا می‌سازند که بر اثر ضعف بنیه، قدرت مقاومت در برابر میکروب را ندارند. قرآن، استیلا و تسلط شیطان را تنها بر کسانی می‌داند که او را دوست خود گرفته‌اند و به اغوا و فریب شیطان برای خدای یکتا شرک آورده‌اند.
انسان در هر مرحله از ایمان، یا در هر سن و سالی که باشد، گاه گاه احساس می‌کند که نیروی توانمندی از درون، او را به سوی گناهی می‌خواند، که این گونه حالات بیش‌تر در سال‌های جوانی خودنمایی می‌کند. در چنین حالتی، آدمی دچار وسوه‌های شیطانی گردیده و با مختصر غفلتی، ممکن است دچار لغزش شود. در این شرایط تنها راه نجات این است که انسان از قدرت پنهان الهی مدد جوید و از درگاه خداوند بخواهد تا در کنف حمایت خود، او را از شر شیطان و نفس اماره نجات دهد. خودش هم باید دقت کند که هرگز با شیطان و شیطان‌صفتان یار و دمساز نشود و از شر آن‌ها پیوسته خود را دور نگه دارد.